Əliyeva Səmimə Elşad qızı,
Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin 2-ci kurs magistrantı,
Bakı şəhəri Nərimanov Rayon Məhkəməsi
Ünvan: Bakı şəhəri, Əhməd bəy Ağaoğlu küçəsi, 24b
E-mail: [email protected]
Vergitutma sahəsində mühüm istiqamətlərdən biri vergi qanunvericiliyinə əməl olunmasının təhlili və monitorinqinin müasir metodlarının işlənib hazırlanması və tətbiqidir ki, bu da vergi pozuntularının aşkar edilməsinə və qarşısının alınmasına, vergi sisteminə etimadın səviyyəsinin yüksəldilməsinə və vergi yüklərinin ədalətli bölgüsünün təmin edilməsinə kömək edəcək. Bundan əlavə, sahibkarlıq subyektlərinin vergi uçotunun və vergi uçotunun təkmilləşdirilməsinin mühüm istiqaməti əhalinin və sahibkarların vergi savadlılığının artırılmasına yönəlmiş məlumat kampaniyalarının və treninq tədbirlərinin keçirilməsidir ki, bu da vergi öhdəliklərinə daha məsuliyyətli münasibət bəsləyir və vergi qanunvericiliyinin inkişafına təkan verir [6].
Azərbaycan Respublikasında sahibkarlıq subyektlərinin vergi uçotuna alınması və vergi uçotunun aparılması qaydaları müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. Sahibkarlıq subyektləri fəaliyyət göstərdikləri və ya qeydiyyata alındıqları yer üzrə vergi orqanında vergi uçotundan keçməlidirlər. Bu prosesə dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamə, təsis sənədləri, maliyyə fəaliyyəti haqqında məlumatlar və s. kimi zəruri sənədlərin və məlumatların təqdim edilməsi daxildir. Vergi uçotu başa çatdıqdan sonra sahibkarlıq subyekti vergi öhdəliklərinin uçotu üçün istifadə olunan fərdi vergi identifikasiya nömrəsi alır.
Vergi uçotu ilə bağlı təsərrüfat subyektləri maliyyə əməliyyatlarının uçotunu qanunvericiliklə müəyyən edilmiş uçot prinsiplərinə uyğun aparmağa borcludurlar. Buraya gəlirlərin, xərclərin, aktivlərin və öhdəliklərin uçotu, vergi bəyannamələrinin hazırlanması və müəyyən edilmiş müddətlərdə və formalarda təqdim edilməsi daxildir. Vergi uçotu həm də yoxlamalar və yoxlamalar üçün zəruri mühasibat sənədləri və məlumatların saxlanması və vergi orqanlarına təqdim edilməsini nəzərdə tutur.
Sahibkarlıq subyektlərinin vergi uçotunun və vergi uçotunun sadələşdirilməsinin hüquqi əsasları sahibkarların ayrı-ayrı kateqoriyaları üçün sadələşdirilmiş prosedurların və tələblərin tətbiqini nəzərdə tutan xüsusi qanunvericilik aktlarında təsbit edilə bilər. Belə tədbirlər adətən sahibkarlıq fəaliyyətini stimullaşdırmaq, kiçik və orta biznesin inkişafına kömək etmək, biznes ictimaiyyətinin inzibati yükünü azaltmaq üçün həyata keçirilir. Sadələşdirilmiş qaydalara qeydiyyat üçün tələb olunan sənədlərin sayının azaldılması, gəlir və xərclərin uçotunun sadələşdirilmiş prosedurları, sadələşdirilmiş vergi hesabatı formaları daxil ola bilər.
Sadələşdirilmiş vergi kiçik və orta müəssisələr, hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər üçün nəzərdə tutulubdur [7].
Sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri müxtəlif fəaliyyət növü üzrə əldə etdikləri gəlirlərin və xərclərin uçotunu hər bir fəaliyyət növü üzrə ayrılıqda aparırlar. Həmin şəxslərin bu fəaliyyət növləri üzrə mənfəəti (zərəri) digər fəaliyyət növündən əldə edilmiş mənfəətə (zərərə) aid edilmir.
Məqaləni tam oxumaq üçün faylı endirin.